Pijnstillers: wat je moet weten

Pijnstillers die zonder recept verkrijgbaar zijn, spelen een grote rol in zelfzorg. Ze helpen bij veelvoorkomende klachten zoals hoofdpijn, spierpijn, koorts of menstruatiepijn. Ze zijn verkrijgbaar zonder recept, maar zoals voor alle medicijnen geldt: lees altijd eerst de bijsluiter! 

De belangrijkste soorten vrij verkrijgbare pijnstillers (zonder recept):

1. Paracetamol
Paracetamol is wereldwijd vaak de eerste keus bij pijn en koorts. Het werkt pijnstillend en koortsverlagend, maar nauwelijks ontstekingsremmend. 

Geschikt voor bijvoorbeeld:

• Hoofdpijn
• Koorts
• Griepklachten
• Spierpijn
• Menstruatiepijn
• (Milde) gewrichtspijn

De voordelen van paracetamol:

• Veilige keuze voor de meeste mensen.
• Weinig bijwerkingen bij gebruik volgens voorschrift.
• Geschikt voor kinderen en tijdens zwangerschap (in normale dosering).

Waar op letten:

• Niet combineren met andere middelen die paracetamol bevatten vanwege risico op overdosering.
• Leverproblemen bij langdurig of te hoog gebruik.
   

2. NSAID’s (ontstekingsremmende pijnstillers)
Dit zijn pijnstillers die óók ontsteking en zwelling remmen. De belangrijkste NSAID's die zonder recept verkijgbaar zijn:

a. ibuprofen
Pijnstillend, koortsverlagend én ontstekingsremmend.

Geschikt voor bijvoorbeeld:

• Menstruatiepijn
• Rugpijn
• Sportblessures
• Spier- en gewrichtspijn
• Ontstekingsgerelateerde pijn

Waar op letten:

• Niet geschikt tijdens zwangerschap en vooral niet tijdens de laatste 3 maanden
• Kan invloed hebben op bloeddruk en bloedverdunners

b. naproxen
Lijkt op ibuprofen maar werkt langer.

Geschikt voor bijvoorbeeld:

• Menstruatiepijn
• Langdurigere pijnklachten zoals gewrichtspijn
• Rugpijn

Waar op letten:

• Vergelijkbare risico’s als ibuprofen
• De werking begint later, maar werkt langer door

c. diclofenac 
Diclofenac is ontstekingsremmend en in lage dosering in tabletvorm, of als gel zonder recept verkrijgbaar.

Geschikt voor bijvoorbeeld:

In Tabletvorm:

• Hoofdpijn
• Koorts
• Griepklachten

Als gel voor uitwendig gebruik:

• Plaatselijke spier- en gewrichtspijn (gel voor uitwendig gebruik)
• Kneuzingen
• Sportblessures
• Artroseklachten

Waar op letten:
BM:

3. Acetylsalicylzuur (Aspirine)
Pijnstillend, koortsverlagend en ontstekingsremmend.

Geschikt voor bijvoorbeeld:

• Hoofdpijn
• Verkoudheidsklachten
• Menstruatiepijn
• Reumatische pijn
• Algemene pijnklachten

Waar op letten:

• Niet geschikt voor kinderen jonger dan 12 jaar (risico op Reyé-syndroom).
• Minder geschikt voor mensen met astma of maagproblemen.
• Niet geschikt tijdens de laatste 3 maanden van de zwangerschap.
   

Waar moet je op letten wanneer je pijnstillers kiest?

Houd rekening met je gezondheidssituatie
Niet alle pijnstillers zijn geschikt voor iedereen:

• Maagklachten → liever geen NSAID’s (ibuprofen, naproxen, aspirine)
• Nierproblemen → NSAID’s vermijden
• Zwangerschap → paracetamol heeft de voorkeur, NSAID’s vooral de laatste maanden vermijden
• Bloedverdunners → NSAID’s en Acetylsalicylzuur kunnen risico verhogen

Let op interacties met andere medicijnen
Voorbeelden:

• Bloedverdunners (zoals acenocoumarol, DOAC’s)
• Medicatie voor hoge bloeddruk
• Corticosteroïden
• SSRI-antidepressiva

NSAID’s kunnen deze middelen versterken of verstoren.

Dosering en duur van gebruik

• Gebruik de laagst effectieve dosis voor zo kort mogelijk.
• Bij pijn langer dan 5 dagen of koorts langer dan 3 dagen → neem contact op met huisarts.
• Vrij verkrijgbare pijnstillers zijn niet bedoeld voor langdurig dagelijks gebruik.

Combineren? Doe het bewust.
Soms wordt paracetamol met een NSAID gecombineerd bij acute hevige pijn (bijv. na een blessure). 
Dit mag, maar:

• Houd je aan de maximale dagdoseringen.
• Combineer géén NSAID’s met elkaar (bijv. ibuprofen + naproxen).

Vrij verkrijgbare pijnstillers zijn veilige en effectieve middelen wanneer ze op de juiste manier worden gebruikt. Paracetamol is vaak eerste keus, terwijl NSAID’s waardevol zijn wanneer er sprake is van ontsteking of hevigere pijn. Toch kleven aan deze middelen risico’s, vooral bij onjuist of langdurig gebruik. Lees daarom altijd de bijsluiter en vraag een apotheker, drogist of arts om advies wanneer je twijfelt.

Informatiebronnen:

NHG-richtlijnen

Thuisarts.nl

KNMP-richtlijnen

Apotheek.nl

Farmaceutisch Kompas